مزرعه پرورش اسب کاسپین برجیس به مالکیت آقای شیرزاد اسدی و همسرشان خانم پروین یگانه پور در سال 1378 تاسیس شد و آن ها یکسال بعد مجوز پرورش اسب کاسپین خود را از جهاد کشاورزی گرفتند.
تهیه و تنظیم: ماندانا خطیر
آن ها در مزرعه ای حدودا ۷۰۰۰ متری خود در رضوانشهر شروع به جمع آوری بهترین اسبان منطقه کردند و گله مادر خود را ساختند و شروع به تولید کردند. این زوج اسب دوست از معدود تولیدکنندگان و پرورش دهندگانی هستند که به صورت خانوادگی تمام وقت و انرژی خود را برای این اسبان نجیب گذاشته اند.
خانم یگانه پور می گوید:”بارها مجبور شدیم به بچه ها بگوییم تا از نیازها و علایق خودشان بگذرند و کوتاه بیایند تا بتوانیم اسب ها را حفظ و نگهداری کنیم. در طی این سالها حتا مجبور شدیم زمین هایمان هم بفروشیم تا بتوانیم قسط بانک را پرداخت کنیم اما هیچوقت حاضر نشدیم از این اسب های نجیب دل بکنیم. برای ما آن ها جزئی از خانواده هستند.”
اما داستان اسبداری آن ها از تاسیس این مزرعه حدود ده سالی به عقب تر و حدود سال 68 بر می گردد. زمانی که آن ها چندین راس از این اسبان بومی را داشتند و در جمع آوری محصولات مزرعه اشان از آن ها استفاده می کردند. خانم یگانه پور می گوید:”آن زمان ارزش ژنتیکی این اسب ها را نمی دانستیم و فقط برحسب عشق و علاقه ای که داشتیم از آن ها نگهداری می کردیم.”
وی در مورد روند حرفه ای شدن کار پرورش کاسپین و تاسیس مزرعه برجیس تعریف می کند که:
“در حدود سال 74 یک جشنواره محلی عشایری برای ییلاق برنج در رضوانشهر برگزار شد که ما در آن مسابقه شرکت کردیم و مقام آوردیم و در حدود سال 78 در مسابقه استقامت در کردان کرج با خانم لوییز فیروز و آقای یوسف نیا آشنا شدیم. آن جا بود که اولین جرقه های تاسیس یک مزرعه پرورش اسب کاسپین حرفه ای در ذهن ما شکل گرفت.
چند سال بعد از آشنایی با خانم لوییز فیروز اولین جشنواره زیبایی اسب کاسپین را در حدود سال 80 با همکاری هم در پونل برگزار کردیم و با تشویق مردم محلی برای شرکت دادن اسب هایشان تلاش کردیم تا ارزش واقعی این اسب را به مردم نشان بدهیم. در طی این سالها افراد زیادی به ما کمک کرده اند از جمله خانم لوییز فیروز، آقای یوسف نیا، خانم حمزوی و… تا بتوانیم این اسب را بهتر و آنطور که سزاوار است به مردم بشناسانیم.
در سال 84 در جشنواره بین امللی زیبایی اسب کاسپین به ما تقدیرنامه برترین تولید کننده اسب کاسپین کشور را دادند و از آن روز حتا یک ذره از تلاشمان برای این اسب ها کم نشده است.”
تولیدات این مزرعه که با پسوند برجیس نامگذاری می شوند علاوه بر فنوتیپ درست مطابق با استانداردهای جهانی تعریف شده برای اسب کاسپین و به دست آوردن مقام های متعدد مسابقات زیبایی با قضاوت داوران داخلی و خارجی نکته قوت قابل توجه دیگری نیز دارند و آن اینکه چند نسل تولید کرده اند و اسبهایشان با طی مراحل تست های ژنتیکی و بازرسی، قابلیت صبت بین المللی دارند.
آقای اسدی می گوید: “همینطور که برای سرکشی به شالیزارهایم می روم یا برای پیاده روی در حوالی جنگل چشمم به دنبال این اسب هاست هر جا که اسب خوبی ببینم سریع دنبال مالک آن می گردم و تلاش می کنم آن اسب را برای مزرعه ام خریداری کنم. زندگی من حتا یک روزش هم بدون دیدن و بودن کنار این اسب ها نمی گذرد.”
بیشتر مادیان های مزرعه برجیس از تولیدات همان مجموعه هستند و شجره مشخص دارند اما سیلمی ها دو دسته اند تولیدات خود مزرعه مانند آبان و آن هایی که از بیرون وارد مجموعه شده اند مانند گون. در این مزرعه عدم هم خونی در کشش ها و نگهداری نیمه وحشی (مدتی از سال در ییلاق و مدتی در استبل) صورت می گیرد.
از سیلمی های این مجموعه می توان به آبان، طوفان، گون، کوران،اَرن، روشن و امید اشاره کرد و مادیان های بسیار با ارزشی مانند مینا، عروس، غزاله، دریا، گل سیب، آهو، بهارک، خورشید، بیجار و… اشاره کرد. از تولیدات این مزرعه در داخل کشور به تهران، لرستان، چهارمحال و بختیاری، یزد و کرمان و در خارج از کشور به سوئد فرستاده شده اند.
این حقیقت نشاندهنده یک نکته مهم است که با وجود پر بودن قاره اروپا از انواع پونی ها از جمله شتلند و فلابلا، سوئدی ها از کل اروپا گذشته اند تا از کاسپین های اصیل ایرانی بخرند و به مزرعه هایشان ببرند. آن وقت عده ای در ایران فقط به خاطر دلالی و یک مشت دلار حاضرند با واردات بدون کنترل پونی ها را بی حساب وارد مملکت کرده و با سرمایه مردم و سرنوشت اسب کاسپین به نفع جیب خودشان بازی کنند. ورود این اسب های درجه سه و چهار به ایران نه تنها باعث تلف کردن سرمایه مردم و دلسردی و دلزدگی آن ها بعد از چند سال ناکامی و نارضایتی می شود بلکه باعث به وجود آمدن فضای خطرناکی از تلاقی این پونی ها با اسب کاسپین می شود.
از آنجا که تا به این لحظه هیچ تبارنامه رسمی برای اسب کاسپین جمع آوری نشده است میزان بزرگی این خسارت را نمی توان به درستی برآورد کرد. داور و اسبدار به نام اوکراین خانم مارچوک که در مسابقات ترکمن دشت بهشت و مشهد امسال به قضاوت پرداخت به من گفت:”کاسپین هایی که در ایران دیده ام از بهترین کاسپین هایی هستند که در دنیا دیده ام. هر طور شده از تلاقی آن ها با پونی های اروپایی خودداری و جلوگیری کنید.” انجمن حفاظت اسب کاسپین در حال جمع آوری اطلاعات اسب های کاسپین پخش شده در کشور است اما اینکار همچنان در مراحل اولیه قرار دارد.
تلاش این مزرعه جا انداختن اسب کاسپین برای استفاده تخصصی آن در آموزش سوارکاری کودکان و بازشناساندن آن در کشور زادگاهش به مردم است.
انجمن حفاظت از کاسپین برای این زوج پرتلاش آرزوی موفقیت روزافزون می کند.